MATUMIZI YA LUGHA ( ALAMA 40)

Tofautisha sauti zifuatazo. (alama 2)

 /ny/ na /m/

•  /m/ ni ya midomoni 
• /ny/ ni ya Kakaa gumu

 /a/ na /u/

• /a/ Chini/kati/tandaze
• /u/ juu/ nyuma/viringe

Andika neno lenye muundo ufuatao wa silabi.   (alama 1) K-KKI

• M-bwa, m-pwa, m-chwa, m-kwe

 Ainisha nomino katika sentensi hii.

Kuuza sukari kwa Rehema kulimfanya awe na utajiri. (alama 2)

 Kuuza – kitenzi jina

• Sukari – wingi
• Rehema – pekee
• Utajiri – dhahania

Geuza sentensi ifuatayo iwe katika hali yakinishi.

 Mtoto hakupatiwa chakula wala nguo.   (al 1)

•  Mtoto alipatiwa chakula na nguo

Kwa kutoa mifano, ainisha aina mbili za mofimu.   (al 2)

• Mofimu huru – baba
• Mofimu tegemezi – a-li-som-a 

Andika katika hali ya ukubwa wingi.  (alama 2)

 Mwanamke alibeba kiti chake.

• Majanajike yalibeba majikiti yayo.

 b) Ainisha yambwa katika sentensi hii.  (alama 3)

 Mtoto alipikiwa chakula kizuri kwa mwiko.

•  Mtoto – tendewa/ kitondo Chakula 
• (kizuri) – tendwa/kipozi
• Mwiko – tumizi 

c) Tunga sentensi yenye kivumishi cha pekee chenye dhana ya kutojali.     (ala 2)

•  o-ote 

d) Kwa kutunga moja sentensi tofautisha kati ya vitate hivi. (ala 2)

Mzazi na msasi.

• Mzazi – aliyekuzaa
• Msasi – mwindaji 

e) Eleza maana ya kiambishi “ji” katika sentensi hii.

Mchezaji alijikata kwa kisu. (ala1)  

• Mchezaji – unominishaji/mazoea/uundaji wa nomino
• Alijikata – kirejeshi/kijitendea

f)Taja ngeli za nomino zifuatazo. (ala 1)

Kiwete

• A/WA

Maji

• YA/YA

g) Tunga sentensi ukitumia neno vile kama kitenzi na kivumishi.  (alama 2)

• Vile vyakula vile

     (T)                 (v)

h) Ainisha virai tofauti katika sentensi ifuatayo. (alama 3) 

Mwalimu yule mzuri sana alikuja darasani mapema sana.

• Mwalimu - RN 
• Mwalimu yule RN
• Mwalimu yule mzuri sana RN 
• Yule mzuri sana RV
• Alikuja darasani RT 
• Darasani mapema sana RE
• Mapema sana RE

i) Onyesha matumizi ya viakifishi vifuatavyo;  (alama 2)

i) kibainishi

• Kuonyesha ung’ong’o – ng’ombe
• Kufupisha – usiseme ’siseme

ii) vifungo

• Kuzingira herufi (a)
• Maelezo ya ziada
• j) Changanua sentensi ifuatayo kwa kielelezo cha matawi.  (alama 4)

Kitabu kilichonunuliwa ni hiki.

k) Sahihisha kwa njia mbili tofauti.      (alama 2)

Mwanafunzi alifika katika nyumbani

• Mwanafunzi alifika nyumbani 
• Mwanafunzi alifika katika nyumba
• Mwanafunzi alifika ndani ya nyumba

• Mwanafunzi alifika kwa nyumba

l) Eleza maana ya nahau

 kula mwata.    (alama 1)

• Kupata shida

Tambulisha hali katika sentensi hii.    (alama 1)

Mtoto acheza.

•  Hali isiyodhihirika

Andika kulingana na maagizo.      (alama 2)

Mtoto alipoenda Mombasa alijawa na furaha. (anza kwa: Kwenda…)

• Kwenda kwa mtoto Mombasa kulimfanya awe na furaha ( afurahie).

ISIMU JAMII  (ALAMA 10) 

a) Umeteuliwa kama mtangazaji wa mashindano ya michezo baina ya shule katika eneo gatuzi ndogo lenu.

Eleza sifa tano za lugha utakayotumia.    (alama 5)

• msamiati maalum – mpira, mchezaji, uwanja
• lugha yenye misimu – sare,
• lugha ya uradidi – anakwenda anakwenda
• lugha ya ucheshi –
• matumizi ya chuku
• utohozi
• kuchanganya / kuhamisha msimbo kauli fupifupi
• matumizi ya vihisishi
• kauli zisizokamilika (mdokezo)

Jadili mambo matano yanayoathiri matumizi ya lugha katika jamii.

• Umri
• Mazingira
• Uhusiano
• Tabaka
• Jinsia
• Mada
• Wakati